A. Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση:
1. Ελλείμματα στην κοινωνική συγκινησιακή αμοιβαιότητα
2. Ελλείμματα στις μη λεκτικές επικοινωνιακές συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται για κοινωνική αλληλεπίδραση
3. Ελλείμματα στην ανάπτυξη, διατήρηση και κατανόηση των σχέσεων
Πολλά με παιδιά με αυτισμό ίσως δεν θέλουν να επικοινωνήσουν όταν βλέπουν άλλους ανθρώπους και μπορεί να μην θέλουν να ακούσουν τι λέει κάποιος. Ακόμα μπορεί να μην ξέρουν τι να πουν ή μπορεί να μην ξέρουν πότε να σταματήσουν να μιλούν. Επίσης, μερικά παιδιά προτιμούν τη μοναξιά, να είναι μόνα τους, ή να είναι μαζί με άλλα παιδιά με τα ίδια ενδιαφέροντα.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε; Εκπαιδεύουμε:
-Βάζουμε τις σκέψεις μας σε λέξεις
-Τραβώ την προσοχή και λέω τις λέξεις
-ακούω τι λέει ο άλλος
-σκέφτομαι τι λέει ο άλλος
-ξαναγυρνώ στο πρώτο βήμα….ξανά.
«Η επικοινωνία μπορεί να είναι διαφορετική για μένα. Η επικοινωνία μπορεί να μην είναι πάντα εύκολη, αυθόρμητη ή διασκεδαστική για τα παιδιά με αυτισμό».
Β. Περιορισμένα επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων, δραστηριοτήτων:
1. Στερεότυπες επαναληπτικές κινήσεις, χρήση των αντικειμένων ή της ομιλίας
2. Επιμονή στην ομοιότητα, άκαμπτη εμμονή σε συνήθειες ή τελετουργικά πρότυπα σε λεκτική ή μη λεκτική συμπεριφορά
3. Προσκόλληση σε εξαιρετικά περιορισμένα ενδιαφέροντα παθολογικά ως προς την ένταση ή την εστίαση
4. Υπερ-υποαντιδραστικότητα σε αισθητηριακά ερεθίσματα, ασυνήθιστο ενδιαφέρον σε αισθητηριακά ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Τα παιδιά με ΔΑΦ προτιμούν τις ρουτίνες και την οικειότητα.
«Οι ρουτίνες με κάνουν να νιώθω καλά γιατί ξέρω τι να περιμένω, Μου αρέσει να ξέρω τι θα συμβεί και πότε θα συμβεί. Συνήθως νιώθω καλύτερα όταν τα πράγματα είναι οικεία»
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε; Εκπαιδεύουμε:
Προετοιμάζουμε τα παιδιά ότι μερικές φορές τα πράγματα αλλάζουν, πρέπει να αλλάζουν, επειδή στη ζωή συμβαίνουν πράγματα που δεν τα περιμένουμε. ΄Ετσι, μερικές φορές γνωρίζω και προλαμβάνω νωρίτερα ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Χρησιμοποιούμε πρόγραμμα.
Τα αυτιστικά παιδιά μας, βοηθιούνται να συγκεντρώνονται στα ενδιαφέροντά τους. Τους αρέσει. Μπορεί να έχουν μόνο ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή περισσότερα. Σε άλλα παιδιά τους αρέσει να σκέφτονται αυτά τα ενδιαφέροντα, σε άλλα να διαβάζουν γι’ αυτά, να μιλάνε, να σχεδιάζουν, να γράφουν ή και να κάνουν κάτι μ’ αυτά.
Πολλά παιδιά που είναι στο φάσμα βιώνουν τις αισθήσεις τους διαφορετικά από τα παιδιά που δεν έχουν αυτισμό. Μερικές φορές νιώθουν ευχαρίστηση, ωστόσο άλλες φορές αυτό που αντιλαμβάνονται τους προκαλεί πόνο ή σύγχυση.
«Μπορεί να δυσκολεύομαι στους δυνατούς ή ξαφνικούς θορύβους, γι αυτό έχε το νου σου» (Ακοή).
«Μπορεί να νιώθω όταν κάτι ακουμπά στο δέρμα μου και ότι αυτό μπορεί να είναι ευχάριστο και μερικές φορές να με ενοχλεί ή να με πονάει, γι αυτό να το θυμάσαι σε παρακαλώ» (Αφή).
«Αν δεν μου αρέσει πως μυρίζει κάτι, μπορεί να δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ σε κάτι άλλο» (Όσφρηση).
«Ίσως να μπερδεύομαι όταν βλέπω πολλά πράγματα μαζί, γι αυτό θα ήθελα να τα βλέπω λίγα λίγα» (Όραση).
«Μπορεί να μην μου αρέσει το χρώμα ή η γεύση της τροφής και τότε μάθε με να δοκιμάσω λίγο» (Γεύση).
«Μπορεί να μην νιώθω πόνο ή πολλά πράγματα να με κάνουν να πονάω πολύ» (Πόνος).
Πολλά παιδιά που είναι στο φάσμα κουνούν το σώμα τους με ιδιαίτερους τρόπους (Κίνηση).
«Μπορεί να χτυπάω τα χέρια μου, να πηδάω πάνω-κάτω, να κουνιέμαι, να γυρνάω γύρω-γύρω».
Τα παιδιά με ΔΑΦ επιδίδονται στις κινήσεις αυτές όταν είναι χαρούμενα ή αγχωμένα ή όταν βαριούνται ή από συνήθεια.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε; Εκπαιδεύουμε:
Βοηθάμε τα παιδιά όσο είναι εφικτό να θυμούνται να κάνουν τις κινήσεις αυτές όταν είναι σ’ ένα δωμάτιο μόνα τους ή όταν γυρίσουν σπίτι. Μπορούμε να τους δώσουμε χρόνο για κούνια αν είναι εφικτό, ή σε μια κουνιστή πολυθρόνα ή τραμπολίνο ή ακόμα να δώσουμε και συγκεκριμένη ώρα για αυτές ή άλλες κινήσεις-ασκήσεις.
«Εξηγούμε στα παιδιά που δεν είναι στο φάσμα και στους ενήλικες και τους εκπαιδεύουμε να «μάθουν» για τον αυτισμό».
Ψυχολόγος Μαρία Καλυβίτη
ΒIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Faherty, C. (2014). Αυτισμός Τι σημαίνει για μένα.Αθήνα: Εκδόσεις Ροτόντα.
Μετεκπαιδευτικό Πρόγραμμα στις Διαταραχές ΔΑΦ Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών/Οκτώβριος 2017.
